RESUMO: Analisa contornos atribuídos ao civismo no ensino de História no Espírito Santo durante a ditadura do Estado Novo (1937-1945) e o regime civil-militar (1964-1985). As fontes analisadas compreendem o conjunto de documentos produzidos e/ou que circularam em escolas públicas capixabas. Parte do pensamento de Bloch (2001) e Ginzburg (2002, 2007) para a interrogação das fontes. Das expectativas oficializadas nas prescrições observa-se, por um lado, a intervenção do Estado no que se refere ao ensino de História nas escolas e, por outro, a ênfase ao civismo e patriotismo materializados nesses documentos. Porém, no caso específico das escolas capixabas, há indícios de práticas distintas do prescrito para o Ensino de História, como as críticas dos professores às propostas curriculares, a defesa por um ensino de História reflexivo e instigante, além dos concursos de bolo e aulas de corte e costura, que revelam modos plurais de se pensar e ensinar História em tempos autoritários.
ABSTRACT: This paper analyzes contours attributed to civility in the teaching of History in Espírito Santo State during the Estado Novo dictatorship (1937-1945) and the civil-military regime (1964-1985). The sources analyzed comprise the set of documents produced and/or circulated in public schools in the state of Espírito Santo. It is based on the thinking of Bloch (2001) and Ginzburg (2002, 2007) for the interrogation of sources. From the official expectations of the prescriptions, one observes, on the one hand, the intervention of the State on History teaching in schools and, on the other hand, the emphasis on civility and patriotism materialized in these documents. However, in the specific case of the schools in the state of Espirito Santo, there are indications of practices that differ from those prescribed for History Teaching, such as the criticism of teachers towards curricular proposals, the defense of a thoughtful and instigating History teaching, besides the cake contests and cutting and sewing classes, which reveal plural ways of thinking and teaching History in authoritarian times.
RESÚMEN: Este artículo analiza los límites atribuidos al civismo para la enseñanza de la Historia en el estado de Espirito Santo, durante la dictadura del Estado Nuevo (1937-1945) y del régimen civil-militar (1964-1985). Las fuentes analizadas comprenden un conjunto de documentos producidos y/o que circularon en las escuelas públicas capixabas. En el análisis de las fuentes contribuyeron los pensamientos de Bloch (2001) y Ginzburg (2002, 2007). En las normativas oficiales, se observan dos aspectos: por un lado, la intervención del Estado en lo que se refiere a la enseñanza de la Historia en las escuelas, y por otro, el énfasis del civismo y el patriotismo materializados en estos documentos. Sin embargo, en el caso específico de las escuelas capixabas, hay indicios de prácticas diferentes de lo establecido para la enseñanza de la Historia, como las críticas de los maestros a las propuestas curriculares, la defensa de una enseñanza reflexiva y motivante de la historia, además de los concursos de pastelería y las clases de corte y costura, que revelan formas plurales de pensar y enseñar Historia en tiempos autoritarios.